Ouders van zieke kinderen voelen zich niet altijd serieus genomen door zorgverleners, vertelt Elke Fuchs. Tijdens de derdejaarsmodule Ernstig zieke kinderen en hun gezinnen van de opleiding Pedagogiek, die Fuchs heeft ontwikkeld samen met het Kenniscentrum Kinderpalliatieve zorg, nodigt ze daarom tijdens één van de lessen altijd een moeder uit die de studenten vertelt over haar ervaringen tijdens het ziekteproces en overlijden van haar achtjarige dochter. ‘Zij vertelt hen dat ze in die periode veel zorgverleners is tegengekomen, en dat de onderlinge verschillen groot waren. De een nam haar serieus, hield rekening met haar wensen en behoeftes als moeder, de ander vertelde haar slechts wat ze moest doen. Ik vind het belangrijk dat studenten dat ervaringsverhaal horen.’
Zelf aan de slag met ervaringsleren? Neem contact op met het Onderwijsknooppunt palliatieve zorg in uw regio.
Klik hier voor de Onderwijsknooppunten palliatieve zorg.
Confronterend
De werkelijkheid de klas binnenhalen, dat is volgens Elke Fuchs de kracht van ervaringsleren. ‘Onze studenten zijn straks allemaal geschoold in pedagogische kennis en vaardigheden. Daarmee gaan ze aan het werk als pedagoog in de jeugdhulpverlening, Centra voor Jeugd & Gezin of de kinder- en jeugdpsychiatrie. De professionele kennis en tools hebben ze dus wel, maar we willen dat studenten zich ook bewust worden van het perspectief van ouders met een ernstig ziek kind. Wat vinden zij belangrijk, hoe sluit je bij hen aan, en vooral: hoe verplaats je je in het perspectief van de ander?’
Tijdens de les met de ervaringsdeskundige kunnen studenten alles aan haar vragen. ‘Wat studenten vooral van haar willen weten is wat ze niet moeten doen als zorgverlener. Dat is vooral: niet oordelen, niet zeggen hoe het moet zonder te weten wat de gevoelens zijn van de ouders, broertjes of zusjes van het ernstige zieke kind. Dat is ook waarom deze moeder haar ervaringen graag deelt met studenten. Ze wil dat andere ouders met een ernstig ziek kind de zorg krijgen die ze nodig hebben, dat ze kunnen rekenen op hulpverleners die de goede dingen doen.’
Voor studenten kan een les met een ervaringsdeskundige een heftige ervaring zijn, weet Fuchs. ‘Het gaat over ziekte en dood, dat kan voor jonge mensen heel confronterend zijn. Daarom vraag ik studenten bij het begin van de les ook altijd naar hun eigen ervaringen met zieke mensen in hun omgeving. Zoals een zieke oma, een zieke ouder of een ziek broertje of zusje. Hoe was de hulpverlening toen, en had die ook aandacht voor hen als familielid? Er zijn altijd studenten die zo’n persoonlijke ervaring hebben. Het is dan fijn om die klassikaal te kunnen delen.’
‘Ervaringsleren is bewezen effectief als didactische leermethode’
Innerlijke ervaring
Fuchs gelooft in de kracht van ervaringsleren. ‘Je betrekt studenten meer bij het onderwerp, het gaat meer voor ze leven. Een moeder die over haar zieke kind vertelt, dat maakt meer indruk dan een hoofdstuk uit een leerboek. Ervaringsleren is ook bewezen effectief als didactische leermethode, al zul je het altijd moeten verbinden met het opleidingscurriculum: theoretische kennis opdoen, gesprekstechnieken oefenen, noem maar op. Het een kan niet zonder het ander. Maar dat studenten zich door een ervaringsverhaal gaan afvragen: wat doet dit met mij, ofwel dat je je bewust wordt van je eigen innerlijke ervaring, ik ben ervan overtuigd dat dat goed is voor jouw professionele ontwikkeling als zorgverlener.’
Inspirerend voorbeeld van ervaringsleren
Zorgdocenten die zélf ervaringsleren willen toepassen in hun lessen met een patiënt uit de eigen regio, kunnen hiervoor contact opnemen met stichting Mens Achter de Patiënt (MAP). Deze stichting is opgericht door studenten en zet zich in voor mensgerichte zorg. Dit doen ze door (toekomstige) zorgverleners op te leiden met hun onderwijsmodule. Studenten van verschillende disciplines in het zorg- en welzijnsdomein brengen ze samen in contact met ervaringsdelers; mensen die ervaring hebben met zorg, ziekte en welzijn. Zo krijgen zorgstudenten meer inzicht in de impact van ziekte op het leven van een individu en zijn/haar naasten en worden ze daarnaast interprofessioneel opgeleid. De ervaring leert dat ook de ervaringsdelers veel voordelen halen uit hun deelname, zoals zingeving en contact met lotgenoten. Ervaringsdelers kunnen op deze manier ook hun verhaal kwijt, waar tijdens een spreekuur soms niet goed kan. Stichting MAP is momenteel het grootst in Limburg, maar breidt ook actief uit naar andere delen van Nederland en België. Inmiddels heeft de stichting ruim 350 ervaringsdelers in haar netwerk, die hen helpen om de zorg van morgen nóg mensgerichter te maken.
Auteur: Michel van Dijk
Zelf aan de slag met ervaringsleren?
Neem contact op met de ambassadeur(s) van het Onderwijsknooppunt palliatieve zorg in de eigen regio, klik hier voor het overzicht en de contactgegevens.
De ambassadeurs zijn goed op de hoogte van welke onderwijstools en -opties hiervoor beschikbaar zijn, en kunnen desgewenst meedenken en doorverwijzen. Bijvoorbeeld naar de gastendocentenpool waarover zij beschikken.