Vraag Alina van Dalen-Pieterman welke diensten van het Onderwijsplatform palliatieve zorg zij graag gebruikt, en het ene na het andere voorbeeld volgt. Van de leerlijn Advance Care Planning tot het Kwaliteitskader Palliatieve zorg Nederland.
Speerpunt
Maar mede omdat zingeving een speerpunt is van haar werkgever, Hogeschool Viaa in Zwolle, vertelt ze graag meer over de module De spirituele dimensie die staat op het Onderwijsplatform Palliatieve Zorg. Die komt Van Dalen-Pieterman niet alleen van pas tijdens het werk als hbo-v-docent, maar ook in haar rol van cursusleider/docent binnen de leergang palliatieve zorg voor verpleegkundigen, georganiseerd door het Netwerk Palliatieve Zorg IJssel-Vecht en Noordoost-Overijssel in samenwerking met de Isala Academie.
Bekijk alle tools op het Onderwijsplatform palliatieve zorg
Handelingsverlegen
‘Zowel studenten als verpleegkundigen vertellen me de module waardevol te vinden’, zegt ze. ‘Die voorziet duidelijk in een behoefte. Stel, je merkt als zorgverlener dat je patiënt in de palliatieve fase met bepaalde spirituele vragen zit of zelfs worstelt met een existentieel zorgvraagstuk. Iemand zegt bijvoorbeeld: Waarom ben juist ik getroffen door deze ziekte? Of: Ik ben bang. Wat gaat er komen na mijn dood? Als je dan schroom voelt het gesprek aan te gaan, als je handelingsverlegen bent, of als je moeite hebt woorden te vinden voor de situatie, betekent dat niet alleen dat de patiënt niet de beste kwaliteit van leven kan worden geboden. Het kan ook jou als zorgverlener een ongelukkig en machteloos gevoel geven. De module De spirituele dimensie geeft handvatten.’
“Het is belangrijk dat studenten of verpleegkundigen met elkaar bespreken wat voor henzélf zingeving is”
Diamantmodel
Van Dalen-Pieterman vervolgt: ‘Het is ook belangrijk dat studenten of verpleegkundigen aan de hand van het diamantmodel met elkaar bespreken wat voor henzélf zingeving is. Als je je niet tot de ander en tot jezelf weet te verhouden, mis je voor een deel de innerlijke ruimte om goede zorg te geven aan patiënten in de palliatieve fase. Verpleegkundigen zijn over het algemeen doeners, ze willen helpen. Dat betekent niet automatisch dat ze altijd het juiste weten te doen; dat ze bijvoorbeeld angsten of levensvragen herkennen, erover durven en kunnen spreken en weten dat palliatieve zorg vaak ook samenwerking inhoudt en dat je kunt verwijzen naar andere zorgverleners.’
Sociaal-relationele vaardigheden
Op welke manier gebruikt Van Dalen-Pieterman de module De spirituele dimensie? ‘Binnen Hogeschool Viaa bieden we de minor Aandachtsvelder palliatieve zorg aan’, zegt ze. ‘Die duurt zestien weken en brengt studenten onder meer sociaal-relationele vaardigheden bij. Daaronder valt een les die volledig gaat over spirituele dimensie, maar dit thema klinkt eigenlijk voortdurend door in de minor. Binnen de leergang palliatieve zorg voor verpleegkundigen, die drie dagen duurt, is De spirituele dimensie één van de zes modules.’
Leren holistisch te kijken
Andere modules zet Van Dalen-Pieterman ook in voor zowel hbo-v-studenten als verpleegkundigen. Het gaat om palliatief klinisch redeneren bij vermoeidheid en misselijkheid. ‘Een voordeel hiervan is dat klinisch redeneren wordt vertaald naar palliatief redeneren. Je leert studenten en verpleegkundigen hoe je holistisch kijkt naar de patiënt in de palliatieve fase. Ik ziet het als een kwaliteitsinstrument om alle symptomen in de gaten te houden – ook vroegtijdig – ze zorgvuldig te beoordelen en proactief te plannen.’
“Volgens studenten is het veel werk om al die symptomen en aandachtspunten voor palliatief klinisch redeneren bij te houden, maar ook heel nuttig”
Huisarts inlichten
Lachend: ‘Vaak zeggen studenten en verpleegkundigen tegen me: Het is zoveel werk om al die symptomen en aandachtspunten bij te houden. Maar meteen voegen ze eraan toe dat het heel nuttig is. Als je het goed doet, zie je niets over het hoofd, ook dankzij het Zorgpad Stervensfase, onderdeel van de richtlijn Zorg in de stervensfase. Is de huisarts geïnformeerd over het overlijden van de patiënt? Wordt rekening gehouden met rituelen die naasten eventueel wensen na het sterven van hun dierbare? Hoeven de naastten zich niet af te vragen wat een geschikte uitvaartonderneming is? Met deze methodiek wordt het hele proces doorlopen.’
Aanraders
Van Dalen-Pieterman raadt andere docenten ook aan gebruik te maken van De spirituele dimensie en de modules over palliatief klinisch redeneren. ‘Hiermee help je studenten verder in het prachtige vakgebied dat de verpleegkunde is. Zo kunnen ze verschil maken met de kwaliteit van zorg en dus de kwaliteit van leven.’
Auteur: Gerben Stolk
Onderwijsmaterialen palliatieve zorg
Welke onderwijstools over palliatieve zorg (mbo, hbo, wo/wo+) gebruikt ú graag in uw zorgonderwijs? Klik hier het volledige overzicht.
Contact met ambassadeurs Onderwijsknooppunten palliatieve zorg
Zélf aan de slag met zorgonderwijs over palliatieve zorg? Wilt u hierover van gedachten wisselen? Neem dan contact op met de O²PZ-ambassadeurs van de Onderwijsknooppunten palliatieve zorg in uw regio. Zij ondersteunen zorgonderwijsinstellingen (mbo, hbo, wo/wo+) op het gebied van palliatieve zorg. En vormen een verbindende schakel tussen onderwijs, praktijk en onderzoek.